De eenvoud van een bestaan

Dit verhaal gaat over de liefde in haar totaliteit, over de eenvoud van een bestaan en het streven naar anonimiteit, over een ongecontroleerd verlangen naar taal en literatuur en over hard werken om te komen waar je wil geraken.

Wiliam Stoner (1891) groeit op in een arme boerenfamilie en helpt zijn vader bij het bewerken van de akkers. Op school behaalt hij goede punten en al snel wordt duidelijk dat hij veel talenten bezit. William gaat op aanraden van de districtsagent studeren aan de universiteit van Columbia en ontmoet daar mensen die zijn leven zullen beïnvloeden. Aanvankelijk volgt hij landbouwhogeschool, maar nadien leert hij de docent Archer Sloane kennen en raakt in de ban van Engelse letterkunde. William kan overnachten bij de familie Foote en in ruil daarvoor werkt hij op de boerderij en knapt allerlei klussen op. Deze grove schets vormt het begin van een veelomvattend boek dat talrijke harten sneller zal doen slaan: Stoner, geschreven door John Williams.

Dit verhaal gaat over de liefde in zijn totaliteit, over de eenvoud van een bestaan en het streven naar anonimiteit, over een ongecontroleerd verlangen naar taal en literatuur en over hard werken om te komen waar je wil geraken. John Williams schrijft onvervalst, beschrijft de dingen zoals ze zijn, tracht niet scherper uit de hoek te komen dan wat zijn gevoel hem aangeeft. Hij omvat alle kenmerken van een goed schrijver.

Ik zie William Stoner voor me als een jonge dertiger met ingevallen ogen en vroegtijdige rimpels. Hij heeft al snel grijze haren en een wijze blik in zijn ogen waarmee hij vragend rondkijkt. Hij loopt met een bolle rug die zich vormde door het werk dat hij dagelijks op de akkers verrichtte en draagt een modern, voornaam pak wanneer hij naar de universiteit gaat. Hij is mager. William heeft een lichte haviksneus en dunne, donkerroze lippen. Op de boekomslag liet hij een baard groeien die de nadruk legt op zijn intelligentie. Deze intelligentie brengt hem ver. Hij gaat niet alleen studeren aan de universiteit, maar wordt er vervolgens ook gepromoveerd tot docent. Hij schrijft een boek en voert samen met zijn werkgroep onderzoek naar Latijnse tradities.

Tijdens een receptie in het huis van de decaan van Geesteswetenschappen, Josiah Claremont, ontmoet William voor het eerst de beeldschone Edith en voelt ogenblikkelijk een onafwendbare liefde voor haar. Zij is de ware waarmee hij de rest van zijn leven wil doorbrengen. Niet veel later trouwen ze in de woonkamer van Ediths tante. Met het verstrijken van de tijd groeien ze uit elkaar, maar blijven toch op achteloze wijze samen. John Williams beschrijft dit op een prachtige manier. Het lukt hem steeds weer om een emotie niet letterlijk neer te pennen, maar om haar subtiel door de lijnen heen te laten dansen, waardoor zij langzaam bij de lezer binnensijpelt en hij zich zodanig kan inleven zodat het lezen van het boek één grote, emotionele ervaring wordt. “Hij leerde de stilte kennen en drong zijn liefde niet op. Als hij tegen haar sprak en haar liefdevol aanraakte, draaide ze zich van hem af, werd in zichzelf gekeerd en zweeg, lijdzaam, om zich in de daaropvolgende dagen nog meer uit te putten dan voorheen.”

In de periode dat zijn vrouw enkele weken terugkeert naar haar geboortedorp om daar de begrafenis van haar vader bij te wonen en zich te ontfermen over haar terneergeslagen moeder, verandert William Stoner. Zijn persoonlijkheid evolueert zeer duidelijk doorheen het verhaal. Stoner merkt op dat hij zichzelf aan het ontdekken is en met meer zelfvertrouwen zijn colleges geeft. Hij ervaart zijn lessen niet langer als het afratelen van onbewogen woorden, maar leert langzamerhand hoe hij zijn intense liefde voor literatuur, die hij voordien enkel binnenin had gevoeld, kan uitdrukken tijdens de colleges die hij geeft. In het begin ondervond hij moeilijkheden met het overbrengen van zijn intrinsieke maar hevige enthousiasme. William Stoner ziet in dat hij eindelijk, na al die jaren, een goede leraar zou kunnen worden.

Halverwege maart van het jaar 1923 wordt hun dochtertje, Grace, geboren. Edith voelt zich, zowel voor de bevalling als erna, moe en ziek. Ze blijft hele dagen in bed liggen, terwijl Stoner zijn dochter met liefde en toewijding opvoedt. Het kind lijkt tevreden met dat wat aanwezig is.

Stoner voelt zich een tijd lang moedeloos. Hij stelt zichzelf de vraag of zijn leven wel de moeite waard was. Er volgt een periode waarin hij regelmatig in een ‘onwezenlijke toestand’ belandt, waarbij zijn bewustzijn buiten zijn lichaam treedt. Dat is één van de redenen waarom ik dit boek zo graag las: John Williams beschrijft zulke diepgaande gevoelens op een prachtig poëtische manier. Geen enkele zin heeft een oppervlakkige ondertoon of draagt geen betekenis in zich mee. Het inzicht dat Stoner in zijn leven verwerft, beschrijft de schrijver als volgt: ‘dat op lange termijn alle dingen, zelfs het inzicht dat hem dit deed inzien, vergeefs en onbetekenend waren, en uiteindelijk oplosten in een leegte waaraan ze niets veranderden.’

Aan deze moedeloosheid komt verandering. In de werkgroep ontmoet William de jonge studente Katherine Driscoll. Hij wordt hopeloos verliefd en krijgt een bijzondere relatie met haar. In de kerstvakantie verblijven ze tien dagen in het vakantiepark Lake Ozark. Hoewel hun liefde voor elkaar onontkoombaar is, drijft Lomax, een collega op de universiteit met een hogere functie en een vijandigheid die Stoner gedurende het boek dwarszit, hen uit elkaar.                                                                                            

William Stoner was een bedaarde man die veel heeft moeten doorstaan, maar die steeds zijn rust en kalmte behield. Hij voelde oprechte liefde voor een vrouw die hem nooit ware, wederzijdse genegenheid heeft gegund. Ik geloof dat hij diep gekwetst was, maar te laf om dat aan zichzelf toe te geven. Ik geloof dat hij zijn opgekropte frustraties uitte in het bestuderen van talloze boeken, dat hij een voorbeeld vormde voor zij die zich afvragen of ze moeten blijven wie ze zijn geworden in een verwrongen thuissituatie of ze moeten worden wie ze willen worden, maar nog meer geloof ik dat hij een man was die met hart en ziel een passie deelde voor de taal en de literatuur en dat hij zijn leven wijdde aan woorden die meer omvatten dan het leven zelf. En nóg meer, boven dit alles, geloof ik dat Stoner een prachtig boek is dat veel te vertellen heeft en een sluimerende boodschap in zich meedraagt.

Wijzend op de schoonheid van dit verhaal, sluit ik af met een prachtig beschreven zin: ‘De machtige dennen, groenigzwart afgetekend in de sneeuw, verhieven zich majestueus richting de bleekblauwe wolkeloze hemel. De nu en dan van een tak glijdende en neerploffende pakketten sneeuw versterkten de stilte om hen heen, en het nu en dan opklinkende gekwetter van een eenzame vogel versterkte de afzondering waarin ze liepen.‘ Ik kan de schoonheid van taal niet vatten. Als ik bovenstaande zin langzaam lees, woord voor woord wil begrijpen, dan voel ik me klein in de grootse invloed van woorden. Stoner is zonder twijfel een nieuw lievelingsboek.

Leonie Maes

3 gedachten over “De eenvoud van een bestaan

  1. Ik ben het volledig met je eens over de schrijfstijl van John Williams, briljant. Toch kon een ander boek van zijn hand mij meer bekoren, Butchers crossing. Vooral door een rijker gevulde verhaallijn en een avontuurlijkere setting. Bovendien is Butchers crossing beschikbaar als dwarsligger, ideaal om mee te nemen op reis. Nog veel leesplezier!

  2. Geniale schrijver.
    Butcher’s Crossing is even subliem als Stoner. En Augustus is weer compleet iets anders van stijl én taalgebruik. Wat ik bijna onvoorstelbaar vind, is het feit dat ze allen uit dezelfde pen zijn gevloeid.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.