Maatschappelijk inzicht: een economisch of filosofisch vraagstuk?

Het einde van onze uiterst interessante enquête-analyse is in zicht. Wees echter niet bedroefd, want we sluiten dit avontuur af met een knaller van formaat. Jullie merken als echte kenners van de school namelijk een groot tekort op binnen ons al dan niet boeiende lessenpakket. Een vak zoals maatschappelijk inzicht (MI) zou de deelnemers wel smaken. Hierbij stellen wij ons als professionele schoolkrant zoals altijd natuurlijk wat vragen. We laten wederom enkele vaste waarden van het Sint-Ritacollege deze ware levensvraagstukken beantwoorden.

Aan zij die denken dat we alles gehad hebben, bewijzen we in dit artikel het tegendeel. De waaier aan mogelijkheden voor nieuwe vakken is nog groter dan nu al blijkt. Andere populaire opties, behalve MI, zijn informatica, Spaans, drama, EHBO en zelfs Arabisch. Het meest gegeerde vak ‘maatschappelijk inzicht’ geven jullie verschillende invullingen. Sommigen onder jullie willen leren over economie, politiek of belastingen terwijl anderen moreel besef wel zien zitten. Dit zien we voornamelijk door jullie antwoorden die filosofie, multiculturele vraagstukken, ethiek en diversiteit omvatten.

Wat is dit maatschappelijk inzicht (MI) nu exact? Is er wel een correcte definitie? Of is het eerder een combinatie van beide denkstromingen en inderdaad meer een samenspel van de vakken godsdienst en economie op onze school? Wij vervolgen het debat van meneer Verstraelen en meneer Debeuf met wat zij verstaan onder dat beruchte maatschappelijk inzicht.

Zou MI de gulden middenweg tussen godsdienst en economie zijn voor u?

Oliver Debeuf: ‘Maatschappelijk inzicht? Op zich klinkt dat prima! Alleen hangt het er ook hier vanaf wat je onder die term verstaat. Ik geef in mijn lessen heel veel maatschappelijk inzicht. Dat probeer ik bewust te doen. Ik geef bijvoorbeeld les over het kapitalisme als de tijdgeest waarin wij leven. Dan stel ik ook de vraag: ‘Ben je je er van bewust dat wij van deze ideeën vertrekken als wij leven?’ Het is heel belangrijk dat je beseft vanuit welk beeld je eigenlijk in het leven staat. Wij staan er veel te weinig bij stil dat dat eigenlijk een keuze is. Deze levensvisie wordt nu gepromoot als de enige beslissing die je kan maken, want anders gaat het allemaal kapot. Dat is bijgevolg ook de angst die er bijkomt: je kan alleen maar markteconomie kiezen. Anders zijn we binnen de kortste keren allemaal zo arm als maar zijn kan. Het is maar de vraag of dat werkelijk zo is. Dat is dan ook zeer ideologisch en politiek gestuurd. Om dat alles door te hebben, heb je een vak nodig dat zegt: ‘Denk eens na over je ideeën’. Ik beweer niet dat dat per definitie godsdienst moet zijn, maar ik denk dat godsdienst op dit moment minstens die functie vervult. Je moet je afvragen wat je weggooit als je dat er uit haalt.’

Maatschappelijk inzicht is een brede term. Er zijn mensen die aan het economische denken. Evengoed bestaan er anderen die meer de richting van waarden en normen overwegen. Wat denkt u hierover?

Oliver Debeuf: ‘Het is interessant dat jullie waarden en normen aanhalen, want dat is juist de hele kern van het vak godsdienst. Is het ook niet interessant te weten wat andere godsdiensten denken over waarden en normen? Neem nu de islam. Willen wij de wereld en wat er aan het gebeuren is begrijpen, dan is het interessant te weten wat de islam precies zegt. Willen wij onze eigen wereld begrijpen, dan is het interessant te weten wat het christendom zegt. Het is dus de vraag in hoeverre je je omgeving wil leren kennen. Als MI daarover gaat, ben ik het er honderd procent mee eens.’

Tom Verstraelen: ‘Dat is inderdaad de valkuil als je nog maar de titel van het vak hoort. Dat er inderdaad een aantal mensen rond dat echte maatschappelijk inzicht willen werken en dan juist anderen die meer denken aan de toegepaste economie. Als dat inderdaad daarover gaat dan zeg ik: ‘Nee, dat hoort daar absoluut niet thuis.’ Ik kan me ook perfect voorstellen dat je op 15-18 jarige leeftijd – dat was ook bij mij het geval – met de gedachte leeft: ‘Waarom moet ik nu een vak zoals bijvoorbeeld geschiedenis leren? Dat heeft te maken met lessen uit het verleden.’ Achteraf gezien heb ik aan een vak zoals geschiedenis juist het meeste gehad. Door ouder te worden, sta je meer stil bij wat echt belangrijk is en bij wat dat eigenlijk toch niet zozeer was als je oorspronkelijk dacht.’

Oliver Debeuf: ‘Ik denk dat werkgevers dat ook weten. Dat wordt wel eens onderschat. Leerlingen denken dat als ze goed hun vak kennen, ze voldoende voorbereid zijn op die bepaalde zaken waarvoor ze je in een job nodig hebben. Werkgevers denken bij een interview immers ook na over dingen zoals: ‘Is dat iemand die goed in zijn vel zit? Is dat iemand die in staat is om hier elke dag te staan? Heeft die persoon genoeg body om dat te kunnen?’ Als dat louter iemand is die alles technisch kan, maar voor de rest niets van background of diepere reden om te leven heeft dan alleen maar zijn geld, dan stelt die werkgever zich ook vragen. Zo kan je je bedenken of het wel een goede zaak is om alleen maar te focussen op de economische kwaliteiten. Een volledige, humane mens, die een levensvisie heeft, is op langere termijn gelukkiger. Op korte termijn zal diegene met zijn exacte kennis van economie en wiskunde wel een prima job krijgen.’

Tom Verstraelen: ‘Laten we het nu eens heel concreet maken. De lessen economie van twintig jaar geleden bereidden je voor om in de banksector te gaan. Dat was het hoogst haalbare dat je kon verwerven in de economische wereld. De banken bestaan echter binnen een paar jaar niet meer. Dat wordt allemaal overgenomen door automatisatie. Als ik het even snel uitreken, gaan jullie in het jaar 2070 nog werken. De maatschappij gaat er helemaal anders uitzien. De mensen moeten voorbereid worden op een bestaan van levenslang leren, maar ook op een bestaan van levenslang kritisch – ik bedoel dat positief – omgaan met de wereld rondom ons en de toekomst. Dat is iets anders dan alleen maar op een correcte manier een belastingbrief kunnen invullen.’

Denkt u dat veranderingen zoals werken tot zeventig jaar te maken hebben met onze economie?

Oliver Debeuf: ‘Volgens mij komt dat door onze ideologie, onze manier van kijken. Er wordt ons verteld dat deze huidige situatie de enige levensstijl is, dat er geen alternatief meer bestaat. Door propaganda -alweer- wordt ons stelselmatig wijsgemaakt of verteld dat we allemaal arm zullen eindigen als we dat niet doen. Een alternatief zou zijn dat we misschien eens nadenken over de verdeling van rijkdom, maar die vraag wordt niet meer gesteld. Die komt uit de verkeerde ideologische hoek. Ons wordt verteld dat dat niet gaat lukken, dat we die piste moeten vergeten.’

Tom Verstraelen: ‘Inderdaad. Veel mensen zijn ongelukkig in hun werkproces. Ze komen ‘s avonds thuis en gaan zich dan voor de lokale voetbalclub of wijkvereniging als vrijwilliger wel met hart en ziel inzetten. Dat gebeurt onvergoed, maar ze krijgen daar toch veel voor in de plaats. Ook dat heeft economische waarde. Daar wordt eigenlijk heel argwanend naar gekeken en dat is spijtig.’

Voor verder onderzoek trekken we met onze vraag naar Luc Vercammen, algemeen directeur van onze school. Wat denkt die van een vak zoals maatschappelijk inzicht?

Luc Vercammen: ‘Ik kan jullie zeggen dat wij al samengekomen zijn met een groep leerkrachten om na te denken over de vrije ruimte in de tweede graad. Daar liggen zulke vragen concreet op tafel: ‘Kunnen we die maatschappelijk duiding ook niet aanbieden als een seminarie in drie en vier.’ Ik vind dat zeer zinvol. Het wordt bovendien door leerlingen aangehaald om meer te doen rond zulke thema’s. Ook impliceert het onderwerpen die wij zelf belangrijk vinden. Ik vind het heel boeiend om daar op in te spelen en te onderzoeken hoe wij kunnen voldoen aan die vraag van leerlingen.’

Zou u godsdienst dan vervangen?

Luc Vercammen: ‘Neen, ik vind het vak godsdienst van grote waarde. Het stimuleert leerlingen tot enigszins filosofisch denken. We willen niet per se een geloof aan hen overdragen, maar wel op termijn leren nadenken en keuzes maken. Godsdienst blijft daarom nog zeer toepasselijk. Ook omdat het mogelijk is om die maatschappelijke vraagstukken, dat concrete denken, daar nog naast te plaatsen.’

De puur katholieke verhalen en connecties met de Bijbel zijn wel nog steeds nuttig?

Luc Vercammen: ‘Ja, omdat sommige van die verhalen onwaarschijnlijk sterk zijn. Bij een herdenking van de aanslagen op 22 maart begonnen we ook met een bijbeltekst. Niet per se voor de religieuze achtergrond, maar wel omdat het zo’n krachtig verhaal was. Ook andere godsdiensten bevatten dergelijke inspiraties.’

We kunnen concluderen dat maatschappelijk inzicht op dit moment erg leeft in en rond onze school. Zowel bij leerlingen, leerkrachten, ouders én de algemene directeur. Ook lijkt de concrete verwezenlijking van deze grote droom niet al te ver weg meer. Is maatschappelijk inzicht een filosofisch of economisch vraagstuk? Als het van onze school afhangt, krijgen we daar in de toekomst een antwoord op.


Clemence Van Ginneken

Een gedachte over “Maatschappelijk inzicht: een economisch of filosofisch vraagstuk?

  1. Wederom sterke gedachtengang van mijn oud-collega Oliver. Content jaren met hem te hebben samengewerkt.
    Naast filosofisch en ethisch denken mogen we zelfredzaamheid, creativiteit en gezonde werk-attitude niet vergeten als belangrijke troeven bij het zoeken naar en invullen van een job.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.