Leven wij in een echte democratie?

In theorie moet elke Belg zijn stem uitbrengen. Dit maakt deel uit van een democratie, waarin de macht bij het volk ligt. In 2018-2019 trekken velen onder ons naar het stemloket. Ik heb echter geen idee op wie ik zou moeten stemmen. In welke mate maakt één stem het verschil? Wat is een democratie nu eigenlijk?

Door Arthur Hooft

 L 

aten we eerst eens bekijken wat de democratie juist inhoudt. We kunnen dit doen door terug te gaan naar het oude Griekenland, de bron, en door voorbeeldstaten te bekijken. De geschiedenis geeft ons zoveel informatie. Uit gemakzucht kunnen we ook Wikipedia als vertrekpunt nemen:

Democratie is een bestuursvorm. Het Nederlandse woord stamt af van de Griekse woorden δῆμος (dèmos), “volk” en κρατέω (krateo), “heersen, regeren” en betekent dus letterlijk “volksheerschappij”. Dit houdt in dat het volk zelf stemt over de wetten, zoals in het oude Athene, of het volk verkiest vertegenwoordigers die de wetten maken, zoals in België en Nederland. In een democratie is de voltallige bevolking soeverein en is alle autoriteit gebaseerd op de (minstens theoretische) instemming van het volk. Deze bestuursvorm is gebaseerd op het menselijke gelijkheidsideaal. Als iedereen vrij en gelijk in rechten en plichten geboren is (zoals in het eerste artikel van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens staat) dan heeft ook niemand méér recht dan een ander om bepaalde wetten vast te stellen of beslissingen te nemen. Het implementeren van die theorie in de politieke praktijk is vaak niet eenvoudig en kent vele aspecten.

Er zijn dus verschillende soorten democratie: zoals in ons land, of zoals in het oude Athene. Wij kiezen vertegenwoordigers die onze wetten maken, de Atheense bevolking stemde rechtstreeks over wetten. België is dus een indirecte democratie: je kan niet meer zelf beslissen over de wetgeving. Wanneer je beslist toch je stem uit te brengen, wordt de meerderheid niet altijd gerespecteerd. Stel dat het grootste deel van de bevolking op extreemrechts zou stemmen, dan is de kans heel groot dat alle andere partijen gaan samenwerken om extreemrechts – de winnaar van de verkiezing – buiten spel te zetten, zodat ze toch niet in de regering zitten. Wat je dan krijgt, is een heel paradoxale regering die eigenlijk niet werkt. Zie het voor je als een schip met twee kapiteins. De ene wilt naar links en de andere naar rechts. Uiteindelijk zullen ze in een richting gaan die niemand wilt. Zo zal het dan ook zijn in de regering. Is dit dan het mooie aan onze democratie?

Heel het ideaal van de democratie is gebaseerd op het menselijk gelijkheidsideaal. Iedereen is evenveel waard als een ander, arm of rijk, blank of gekleurd. Als we deze gedachte toepassen op onze hypothese bij het enorme succes van extreemrechts: is de stem van die kiezers dan wel effectief hetzelfde waard als hun keuze toch buitenspel gezet wordt? In mijn ogen niet. Waar ligt het probleem dan?


 E 
nerzijds kan het liggen bij ons politiek systeem, waarin de macht minder bij het volk ligt dan in de oudheid. 70 jaar geleden was Europa helemaal in as vervallen na de doortocht van de nazi’s. De hervormers van toen waren er van overtuigd dat ze een systeem moesten voorzien om te voorkomen dat er ooit nog zo’n ramp zou kunnen voorvallen. Zo werd de universele verklaring van de rechten van de mens opgesteld. Toch voelden de politieke leiders na de oorlog zich niet veilig genoeg. Een democratie zou nooit meer direct worden. De macht zou nooit meer bij het volk liggen. Misschien is hier wel een deel van onze democratie gestorven.

Aristoteles, een Atheense filosoof, zag, net zoals de stichters van Amerika, ook al het gevaar van de – tot op de dag van vandaag – ‘ideale’ staatsvorm: de ongelijkheid tussen mensen. De Griekse oplossing was het proberen verkleinen van de ongelijkheid door een systeem vol maatschappelijke zekerheden te creëren. Dit staat in groot contrast met de Amerikanen: zij gingen de macht van het volk inperken door middel van een orgaan zoals de senaat, waarin in die tijd alleen rijken zetelden. Alleen de gegoeden waren volgens hen ontwikkeld genoeg om het land te besturen. Het is echter niet echt democratisch om de macht van het volk te beperken en de gelijkheid tegen te werken. Toch denk ik dat we hun angst kunnen begrijpen.

openconventionAmerika

In Amerika zien we vandaag nog steeds de ‘gevolgen’ van het wegnemen van de macht bij het volk. Armen hebben wel de kans om beslissingen te nemen over de wetten die hun leven kunnen veranderen, maar blijven vaak thuis bij een kiesmoment. Ook om verkozen te geraken, is er namelijk enorm veel geld nodig. De superrijken zullen hun favoriete kandidaat steunen met geld, maar voor wat hoort wat. Maatregelen zullen dan eerder genomen worden om hun ‘schuldeisers’ af te lossen dan om naar hun idealen te streven. Is dit hoe wij onze democratie willen inrichten?

Tegenover de Verenigde Staten staat Zwitserland, naar mijn gevoel toch nog één van de weinige landen met een ‘vrij directe’ democratie. Hun systeem werkt als volgt: als er een petitie gedaan wordt over een onderwerp en die haalt voldoende handtekeningen, dan komt er een referendum over. De uitslag van deze stemronde is definitief: de regering moet dit op een bepaalde manier verwerken en proberen toepassen. Het volk kan toch nog beslissen over wat hen aangaat, maar er blijft controle.

Waarom nemen wij dit systeem dan niet over? Dat zou toch veel eerlijker zijn? Het probleem is dat Zwitserland een heel gesloten land is. Er zijn minder immigranten, ze zijn geen lid van de Europese Unie en er heerst nog een groot patriottisme. België is veel meer verdeeld.


 S 
temmen is voor vele Belgen als een plicht, eerder dan een recht. Wij zijn niet echt meer geïnteresseerd in wat er met ons land gebeurt, zolang de maatregelen van de regering Untitled-1onze eigen portefeuille maar niet treffen. Onze maatschappij is te individualistisch geworden om nog een echte democratie te vormen. Hoe kan er macht zijn bij het volk als het volk zelf maar een verzameling is van individuen? Daarom wil ik jullie aansporen op zoek te gaan naar de Belgische identiteit. Samen naar een scherm kijken wanneer de Rode Duivels spelen, is niet Belg zijn. Steek tijd in het zoeken naar waar je ons land naartoe wil zien gaan! Stem bewust, kies niet voor wat jou persoonlijk het meeste zou helpen, maar voor wat het land het beste zal uitkomen. Iedereen moet een beetje inleveren, dat is een feit, en het afschuiven naar anderen is geen duurzame oplossing. Denk na over je stemgedrag en over de toekomst van de – oh zo mooie – democratie. Anders kunnen we deze in de toekomst misschien geen democratie meer noemen.

2 gedachten over “Leven wij in een echte democratie?

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.