Wat bezielt iemand een vrije, open democratische samenleving te verlaten en zich aan te sluiten bij een terroristische organisatie die zichzelf de titel ‘staat’ oplegt?
Gezien de gebeurtenissen waar het Westen het laatste jaar mee geconfronteerd werd, is het boeiend om eens te kijken naar de oorzaken. Goede oplossingen beginnen steeds met een correcte analyse. Meer en meer worden we geconfronteerd met radicaliserende jongeren – België als koploper in vergelijking tot de bevolking – die vertrekken naar Syrië of Irak om zich aan te sluiten bij Daesh of IS. De vraag die men zich dan stelt is: ‘Wat bezielt iemand een vrije, open democratische samenleving te verlaten en zich aan te sluiten bij een terroristische organisatie die zichzelf de titel ‘staat’ oplegt?’. We proberen enkele oorzaken hiervan aan het licht te stellen. Natuurlijk is er geen enkele legitimatie voor radicalisering, maar het zou wel verklarend kunnen werken.
Identiteit
Jongeren die radicaliseren zijn vaak op zoek naar hun identiteit. Anders gezegd zijn ze op zoek naar hoe ze zichzelf zien en hoe hun omgeving naar hen kijkt. Volgens vele theorieën is het eigen aan adolescenten om op zoek te gaan naar een eigenheid. Jongeren tussen 18 en 20 jaar zijn dus ook veel vatbaarder dan iemand die 35 jaar oud is. Althans volgens Erik Erikson’s theorie: Erikson zegt dat er gedurende de adolescentie een identiteitscrisis ontstaat en dat het aan de adolescent is om deze op te lossen. Indien dit niet lukt, spreekt hij van problematische of negatieve ontwikkeling. Indien er een negatieve ontwikkeling is, is er kans op een ‘negative identity’. Deze zorgt ervoor dat een mogelijk verzet tegen een sterke autoriteit kan ontstaan, waarschijnlijk binnen de gezinssituatie waarin de ouder de autoriteit heeft. Men gaat zich identificeren met de rollen en gedragsvormen die in het verleden steeds als ongewenst en gevaarlijk werden voorgesteld, Als we deze parallel doortrekken richting die jongeren. gaan zich identificeren met wie wij als vijandig beschouwen nl.: extremisten en fundamentalisten, als een tegenreactie tegen het establishment en de samenleving of gezin. Denk maar even aan die jonge man die in Syrië woonde en zijn eigen moeder omverlegde, omdat zijn moeder hem het advies gaf om nooit bij IS te gaan. Zo gaat hij in verzet tegen zijn moeder en sluit zich aan bij IS die wordt gezien als de grote vijand.
Sharia en Jihad
Een andere oorzaak is de interpretatie van de Koran. En dat is waar het schoentje wringt. Enerzijds is er de interpreterende of vertalende houding, maar anderzijds de letterlijke houding tegenover het heilige boek. Binnen de Koran bestaan er verschillende vormen van Jihad. Zo zijn er de Jihad an-Nafas (= de strijd tegen het verwaande zelf) of de Jihad ash-Shayton (= verzet tegen Satan), maar zo is er ook de Jihad al-Kuffar (= indijken van ongeloof door verspreiding van kennis van het geloof). Enerzijds staat in de Koran letterlijk dat wie leeft volgens zijn geloof – eender wat – in de hemel komt (Koran 3:199). Anderzijds worden mensen die niet leven volgens hun geloof beschouwd als ongelovigen, ook moslims zelf (Koran, 4:51-52). Wanneer er in de Koran sprake is van strijd tegen ongelovigen, is dit in theoretische en abstracte zin. Het doel is m.a.w om het ongeloof in te dijken . Dit doel mag niet bereikt worden onder dwang of door middel van fysiek geweld. Zoals vermeld in (Koran, 2:256) en in Koran 88:22-23). De visie van fundamentalisten is duidelijk: ‘wij’ als gelovigen tegen ‘zij’ als niet-gelovige Europeanen. Wanneer radicaliserende jongeren goedgelovig de Koran bovenhalen en claimen naar Syrië te vertrekken om daar te strijden, hebben ze geen ongelijk. Maar enkel interpreteren zij de zaak onjuist. Wie dus slechts enkele verzen leest uit de Koran en deze uit hun context neemt en vooral niet het hele verhaal vertelt, hanteert een verkeerde interpretatie. Deze jongeren zijn in een mum van tijd geradicaliseerd en hebben een soort van reductionistische en beperkte kijk op de Koran over gekregen. Het zal je niet verbazen wat ze wel en wat niet gelezen hebben in de Koran.
Economie en werkloosheid
Een economisch argument wordt vaak aangehaald en houdt misschien het minst steek. Om dit te onderzoeken moeten we kijken naar werkloosheidscijfers en het aantal vertrokken Jihadisten per capita – per hoofd – van de bevolking voor datzelfde land. Werkloosheid kan zorgen voor moedeloosheid, negatieve gedachten of hevige conflicten. In Griekenland steeg de werkloosheid tot 27%, daarmee steeg het aantal zelfmoorden tot 477. We bestuderen enkel de jeugdwerkloosheid om te zien wat het verband met de jeugd is. Neem het voorbeeld van Ierland, Finland, Oostenrijk en Nederland. Ierland heeft een jeugdwerkloosheid van 25,9% en per miljoen inwoners vertrekken er 7 mensen naar Syrië. Dit in tegenstelling tot Nederland dat een jeugdwerkloosheid van 11,5% kent en per 1 miljoen inwoners 7 man ziet vertrekken, in Duitsland is er een werkloosheidsgraad van 7,8% en 3 mensen per miljoen inwoners ziet vertrekken. Vervolgens is er Oostenrijk met een jeugdwerkloosheid van 9,5% dat 7 mensen zijn land ziet verlaten. We zien dat er in Ierland, Oostenrijk en Nederland per 1 miljoen inwoners wel evenveel Syrië-strijders zijn, ondanks hun grote verschil in jeugdwerkloosheid. Een causaal verband kunnen we hier niet uit afleiden, maar enigszins is het wel zo dat er een correlationeel verband is.
Wat wel een bijkomende factor kan zijn is dat door de werkloosheid jongeren op straat belanden en zo terechtkomen in criminele milieus. Vaak hebben ze dan geen uitzicht op dat wat wij in het Westen zo belangrijk vinden, met name een welvarend leven met werk en welstand.
conclusie: Radicalisering is een zeer complex gegeven. Het is duidelijk dat niet één reden DE reden is waarom iemand radicaliseert. Het is een geheel van verschillende oorzaken. De argumenten van identiteit, de rol van de Sharia en economische redenen zijn de argumenten die het meest worden aangehaald door experts, en deze hebben we even in het daglicht gezet.
Nils Utens
Beste Nils,
in alle bescheidenheid: let goed op in de les godsdienst, want ik ga nog een paar (aanvullende) redenen (voor radicalisatie) geven in de les godsdienst. (Het heeft met zingeving te maken.) En zoals je in het artikel zelf al aangeeft: de reden dat die jongeren radicaliseren heeft eigenlijk weinig met godsdienst op zich te maken. Ze kennen de Koran eigenlijk niet (of nauwelijks). Enfin, see you in class!