Op 11 november herdenken we jaarlijks de Wapenstilstand van de Eerste Wereldoorlog. We staan allemaal even stil bij al het geweld en alle soldaten die tragisch aan het front stierven. Om ons meer te kunnen inleven in het leven van burgers ten tijde van oorlog, verzamelde redacteur Ymke enkele oorlogsverhalen. Deze dateren wel van de Tweede Wereldoorlog, maar bieden ons toch wel een andere kijk op oorlog, een blik vanuit het dagelijks leven van gewone mensen.

Het verhaal van José

José werd geboren in 1942, haar moeder Käthe was een Duitse die getrouwd was met een Nederlander. Toen de Duitsers Nederland innamen, wilden ze haar verplichten om terug naar haar Heimat (= geboortestreek) te gaan. Käthe verzette zich omdat ze bij haar gezin wilde blijven. Uiteindelijk mocht ze dan toch in Nederland blijven. De vader van José werkte trouwens in België, terwijl de rest van het gezin in Nederland bleef.. Elke maandag vertrok hij met de fiets naar zijn werk en bleef daar dan overnachten tot zaterdag, wanneer hij terugkwam. In zijn fietstassen nam hij zoveel mogelijk eten mee.Omdat hij niet alles over de grens kon meenemen, liet hij telkens een deel achter bij enkele mensen in België. Na zijn lange werkweek ging hij ook nog aardappelen en groenten halen, vissen met een vriend en het achtergelaten voedsel halen zodat zijn gezin zeker genoeg eten had. Soms had hij pech en werd hij gecontroleerd door soldaten die een deel van het voedsel opeisten. Die soldaten, Duitse bezetters, kwamen ook geregeld over de vloer bij José’s gezin. José’s moeder was namelijk Duitse, de soldaten konden daar hun moedertaal spreken en voelden zich daar een beetje dichter bij huis. Dat was soms zenuwslopend omdat ze ook joden onderdak boden en dus een hoog risico liepen om opgepakt te worden. Als de soldaten iets vroegen, zeiden ze telkens dat het nichtjes en neefjes uit Limburg waren. José en haar zusje waren nog te jong om zich van iets bewust te zijn, maar haar oudere broer Hans-Jozef moest mee de aanwezigheid van de opgevangen joden verborgen houden. Alsof dit allemaal niet erg genoeg was, kreeg Hans-Jozef difterie en moest hij in het ziekenhuis opgenomen worden. Gelukkig overleefde hij het wel!

Tegen het einde van de oorlog, toen de bombardementen van de geallieerden begonnen, schuilden ze allemaal in de fabriek waar José’s vader gewerkt had. Toen dat allemaal voorbij was, ze maakten rond 1948 met hun gezin een uitstap naar Duitsland. Daar woonden de grootouders van José nog, die ze dan voor het eerst zou zien. De grensoversteek verliep moeizaam en het duurde uren voor ze Duitsland mochten betreden. Aangekomen in het huis van de grootouders, merkten ze dat bijna heel het dorp in puin lag met uitzondering van enkele huizen. De kinderen aten er hun eerste sinaasappel, een speciaal moment voor hen. Er werd telkens één sinaasappel verdeeld over heel het gezin: de kinderen kregen allemaal één partje, terwijl de ouders enkel de binnenkant van de schil aten, puur om de smaak eens te proeven. Het waren emotioneel ook moeilijke tijden, zeker omdat Käthe’s broer Heinz in de oorlog was gesneuveld. Althans dat dachten ze, want in 1950 stond er plots een man met een lange baard en lompen voor de deur! Heinz was teruggekeerd nadat hij een lange tijd gevangen zat in een strafkamp in Siberië. Ten huize … was dit een groot lichtpuntje na jaren oorlog en angst.

Het verhaal van Willy

Willy werd geboren in 1936 en leefde met zijn familie in Mechelen. Tijdens de oorlog kwamen zijn tante, nonkel, neefjes en nichtjes uit Duitsland bij hen logeren. Zij waren aanhangers van het nazisme en de kinderen zaten zelfs bij de Hitlerjugend. Op het einde van de oorlog vluchtten ze halsoverkop terug naar Duitsland, uit angst om vermoord te worden. In de eerste weken na de oorlog werden collaborateurs namelijk zonder eerlijk proces vermoord door zogenaamde lynchpartijen, groepen boze burgers. Voor ze vluchtten, lieten ze een grote som geld achter bij Willy’s gezin, die het moesten bewaren voor hen. Enkele weken nadien werd ook Willy’s vader opgepakt op verdenking van collaboratie: hij was betrapt op het uithangen van de Vlaamse vlag. Een vlag van Vlaanderen stond in die tijd symbool voor een collaboratie met de Nazi’s, aangezien het Vlaamsnationalisme en het Nazisme verstrengeld was.  Hij werd eerst opgesloten in de Dossinkazerne in Mechelen, in afwachting van zijn proces. Op het proces zelf getuigde hun overbuur, een griffier, dat Willy’s vader ook een Belgische vlag had en dus niet Vlaamsgezind was. De rechter moest de griffier op zijn woord geloven, want de moeder van Willy had van de Belgische vlag broeken en vestjes voor de kinderen gemaakt, ze hadden namelijk geen geld om kleren te kunnen kopen. Door deze getuigenis werd hij vrijgesproken. In de tussentijd was er voor de rest van de familie geen inkomen, want vrouwen mochten niet werken en de kinderen waren nog te jong. Daarom had Willy’s moeder wat van het geld gebruikt dat ze moesten bewaren voor hun familie.

Het verhaal van Yvonne

Ook Yvonne werd in 1936 geboren in een landbouwfamilie. Landbouwers moesten altijd een deel van hun oogst afgeven aan de Duitse bezetters. Helaas was er al niet veel voedsel, en dus slachtten de mensen hun dieren vaak illegaal. Ook Yvonne’s vader deed dit: s’nachts slachtten ze een varken en nadien sneden het dode dier in stukken op de keukentafel. Op een keer hoorden ze geklop en door het raam zagen ze twee Duitse soldaten staan. Aangezien Yvonne’s vader naast boer ook postbode was, deed hij snel zijn uniform aan waardoor hij op een agent leek. Snel opende hij de deur brulde hij zo luid als hij kon: ‘Kunde gelle ons nu nooit es verdomme me rust laten?’ De soldaten, die dachten dat ze met politie te maken hebben, verontschuldigden zich snel en vertrokken.

Geschreven door

[tooltip tip=” “]Ymke Cox[/tooltip]
[tooltip tip=” “]Noure Akki[/tooltip]